Քիմիա

2017-2018ուս.տարի

Ջուր

Ջուր, անօրգանական միացություն, ջրածնի օքսիդ, քիմիական բանաձևը՝ Н₂O։ Ջուրը բնության ամենատարածված նյութն է, բնության մեջ հանդիպում է պինդ, հեղուկ, գազային վիճակներում։ Կազմում է կենդանի օրգանիզմների բաղադրության 2/3 մասը։Ջուրը ծածկում է Երկրի մակերևույթի 2/3-ը և կենսականորեն անհրաժեշտ է կյանքի բոլոր ձևերի համար։ Երկիր մոլորակի ջրի 96.5%-ը պատկանում է օվկիանոսներին։ Երկրի ջրի միայն 2.5%-ն է քաղցրահամ, որի 98.8%-ը սառույցներ և գրունտային ջրեր են։ Ամբողջ քաղցրահամ ջրերի 0.3%-ից պակաս մասը գտնվում է գետերում, լճերում և մթնոլորտում, իսկ ավելի քիչ՝ 0,003 % քանակությունը գտնվում է կենդանի օրգանիզմներում։ Կյանք գոյություն ունի միայն այնեղ, որտեղ ջուր կա։ Բույսերը հողից յուրացնում են ջուրը և նրա մեջ լուծված նյութերը։ Ջրի միջոցով կենդանի օրգանիզմներից հեռանում են ոչ պիտանի նյութերը։ Ջրային կենդանիները ջրի միջոցով ստանում են նաև ցամաքում գտնվող իրենց անհրաժեշտ նյութերը։ Աղբյուրների, գետերի և լճերի քաղցրահամ ջրերի պաշարը կազմում է ջրոլորտի սոսկ 1/10000 մասը:

Հետաքրքիր փաստեր ջրի մասին

1.Ջուրը կյանքի հիմքն է: Բոլոր կենդանիների եւ բուսականության մեջ կա ջրի որոշակի քանակություն: Կենդանիների մեջ՝ 75%, ձկների մեջ՝ 75%, մեդուզաների մեջ՝ 99%, կարտոֆիլի մեջ՝ 76%, խնձորի մեջ՝ 85%, լոլիկի մեջ՝ 90%, վարունգի մեջ՝ 95%, ձմերուկի մեջ՝ 96%: Նույնիսկ մարդու մեջ կա ջրի զգալի քանակություն. երեխաների մեջ ջրի պարունակությունը կազմում է 86%, իսկ ծերերինը՝ 50%:

2.Գոյություն ունի նաև վտանգավոր ջուր: Մեր հարեւան Ադրբեջանում կա ջուր, որի մեջ մեթանը շատ է, եւ դրա համար էլ լուցկին մոտեցնելիս արագ բռնկվում է: Իսկ Սիցիլիայում լճերից մեկում կան թթվածնի ստորջրյա աղբյուրներ, որոնք թունավորում են այն լիճը:

3.Ծովային ջուրը բավական սննդարար հեղուկ է: Մեկ խորանարդ այդպիսի ջուրը պարունակում է 1,5 գրամ սպիտակուց եւ այլ նյութեր: Գիտնականները կարծում են, որ միայն Ատլանտիկ օվկիանոսի մեջ եղած սնունդը կազմում է մոտ 20 հզր. բերքահավաքի չափ, որը հավաքվում է ողջ մայրցամաքով՝ ամեն տարի:

4.Ջուրը օգնում է նվազեցնել սրտի նոպայի վտանգը: Հետազոտությունների ժամանակ գիտնականները պարզել են, որ այն մարդիկ, ովքեր օրական խմում են մոտ 6 բաժակ ջուր, ավելի քիչ են ունենում սրտի նոպա, քան նրանք, ովքեր խմում են 1-2 բաժակ:

5.Դեռ դպրոցից մենք գիտենք, որ ջուրը բնության մեջ հանդիպում է երեք վիճակներում՝ հեղուկ, պինդ և գազային: Սակայն գիտնականները առանձնացնում են հեղուկ վիճակում ավելի քան 5 տարբեր տեսակներ եւ 14 տեսակ՝ սառեցված վիճակում:

Ջրածին. համար մեկ տարրը տիեզերքում

Ջրածնի անձնագիրը

Քիմիական նշանը՝H

Ar(H)=1

Քիմիական բանաձև՝ H₂

Mr(H₂)=2

կարգաթիվ 1

պարբ 1

խումբ 1 գլխավոր

(1p,0n)1e    +1)1e

Իզոտոպներ-¹H ²D ³T

Վալենտականությունը՝ 1

Օքսիդացման աստիճան՝ 0,+1,-1

 Ջրածնի Տարածվածությունը

Ջրաջինը ընդհամենը կազմում է 1%: Մտնում է ջրի կազմի մեջ, վարելանյութների կազմի մեջ, բոլոր օրգանական նյութերի մեջ, թթուների կազմի մեջ:

Ջրածնի ֆիզիկական հատկությունները

Ջրածինը անհոտ, անգույն, օդից  14,5  անգամ թեթև գազ է:

Ջրում գործնականորեն չի լուծվում (սովորական պայմաններում 100 լ  ջրում լուծվում է 2 լ ջրածին, հեղուկանում է՝ −253°C:

Սովորական պայմաններում ջրածին պարզ նյութը՝ H2, փոխազդում է միայն ֆտորի հետ, իսկ քլորի հետ՝ լույսի ազդեցության տակ: Բազմաթիվ քիմիական տարրերի ատոմների հետ այն փոխազդում է տաքացման պայմաններում:

                  ջրածնnվ լցված օճառի պղպջակ

1. Ջրածնի փոխազդեցությունը մետաղների հետ  

Բարձր ջերմաստիճանում ջրածինն անմիջականորեն փոխազդում է որոշ մետաղների հետ (հիմնականում ալկալիական և հողալկալիական)՝ առաջացնելով մետաղների հիդրիդներ:

Օրինակ 1՝

H2+2Na=2NaH

նատրիումի հիդրիդ

Օրինակ 2՝

Ca+H2=CaH2

կալցիումի հիդրիդ

Հիդրիդները սպիտակ, իոնային կապերով, բյուրեղային նյութեր են:

Մետաղների հիդրիդները ջրում հեշտությամբ քայքայվում են՝ առաջացնելով համապատասխան ալկալի և ջրածին:

Օրինակ՝

CaH2+2H2O=Ca(OH)2+2H2

կալցիումի հիդրիդի և ջրի փոխազդեցությունը

Մետաղների հետ փոխազդելիս ջրածնի ատոմը վերածվում է հիդրիդ իոնի՝

H0+e−=H−

2. Ջրածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ

Ա) Հալոգենների հետ ջրածինն առաջացնում է հալոգենաջրածիններ:

Օրինակ ՝

 H2+Cl2=2HCl ռեակցիայի արգասիքն է՝ քլորաջրածին:

Բ) Ծծմբի հետ տաքացման պայմաններում առաջանում է ծծմբաջրածին՝

H2+S=H2S

Գ) Ազոտի հետ առաջանում է ամոնիակ միայն կատալիզատորի ներկայացմամբ, բարձր ճնշման և ջերմաստիճանի պայմաններում՝

3H2+N2=2NH3

Ջրածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ կարելի է ներկայացնել հետևյալ ընդհանուր ուրվագրով՝

H0−e−=H+

3. Ջրածնի փոխազդեցությունը մետաղների օքսիդների հետ 

Ջրածինն օգտագործվում է խիստ արժեքավոր որոշ մետաղների օքսիդներից՝ ազատ վիճակում մետաղ ստանալու համար:

Օրինակ՝

WO3+3H2=W+3H2O

   

վոլֆրամի (III) օքսիդ                            վոլֆրամ

Ջրածնի փոխազդեցությունը մետաղների օքսիդների հետ կարելի է ներկայացնել հետևյալ ուրվագրով՝

MexOy+H2→Me+H2O

Ջրածնի ստացումը և քիմիական հատկությունները

Կիռարումը 

Թթուներ, աղեր 

Լրացուցիչ

Մոլորակների քիմիական բաղադրությունը

Ենթադրվում է, որ բարդ օրգանական նյութերի սինթեզն իրականանում է ճառագայթման ազդեցությամբ՝ արեգակնային առաջնային գազերից և այլ պարզ միացություններից (H, CO, NH₃, Օ₂, Na, Տ և այլն)։ Երկնաքարերում և միջաստղային տարածությունում հայտնաբերված օրգանական նյութերը օպտիկապես ակտիվ չեն։ Տիեզերական նյութի բաղադրությունը ձևավորվում է հիմնականում գերնոր աստղերի պայթյունների ժամանակ և աստղային ընդերքում։ Այն բնորոշվում է 4ո ատոմական զանգվածով (ո-ը ամբողջ թիվ է), զույգ պրոտոն և զույգ նեյտրոն պարունակող թեթև տարրերի գերակշռող պարունակությամբ։ Աստղերի բաղադրությունը նրանց զարգացման տարբեր փուլերում տարբեր է։ Միջաստղային տարածությունը հագեցնող դիֆուզ մատերիայում նույնպես գերակշռում են թեթև տարրերի միջուկները։ Միջաստղային սառն ամպերում հայտնաբերվել են ավելի քան երկու տասնյակ պարզ և բարդ (մինչև 7 ատոմ պարունակող) մոլեկուլներ, իոններ՝ H₂, H₂O, 0₂, N₂, ОН^-, СО, СН₄, NH₃, СН₂O և այլն, ազատ ռադիկալներ՝ ինչպես նաև պինդ ֆազեր (քվարց, սիլիկատներ, գրաֆիտև այլն)։ Տիեզերական սառը մարմինները, տիեզերական փոշուց մինչև մոլորակները կազմավորվում են աստղերից արտազատվող պլազմայի սառման և էվոլյուցիայի շնորհիվ։ Արեգակնային համակարգի պինդ մարմինների առաջացումը տեղի է ունեցել հիմնականում 4,55 միլիարդ տարի առաջ (նուկլեասինթեզի վերջին փուլից 200-300 միլիոն տարի հետո)։ Պինդ մարմինների առաջացումն ուղեկցվել է տիեզերական նյութի կոտորակային վերաբաշխմամբ։ Արեգակի միայն հեռավոր և հսկա մոլորակների վրա են (սառցաշերտի և զանգվածային մթնոլորտի ձևով) պահպանվել արեգակնային թեթև գազերը (H₂, CH₄, NH₃ և այլն) կամ նրանց կոնդենսման արդյունքները։

Ջրածինը, որպես ապագայի վառելանյութ

Քիմիա

Թթվածնի անձնագիրը

Ազոտ

Ազոտն անգույն, անհոտ, անհամ, ջրում քիչ լուծվող գազ է: Ամենատարածված քիմիական տարրերից է: Բնության մեջ հանդիպում է ինչպես ազատ վիճակում, այնպես էլ միացությունների ձևով: Ազոտն օդի հիմնական բաղադրիչն է և կազմում է նրա 75,6%-ը՝ ըստ զանգվածի, 78,09%-ը՝ ըստ ծավալի: Ազոտի պարունակությունը երկրակեղևում կազմում է 0,02%, որտեղ ազոտը գտնվում է միացությունների ձևով. դրանցից առավել տարածված են նատրիումական (չիլիական) և կալիումական (հնդկական) բորակները: Ազոտ են պարունակում նաև քարածուխը (2,5%), նավթը (0,02–1,5%) և կենդանի օրգանիզմները (մոտ 3%): Բույսերն ազոտը հիմնականում վերցնում են հողից՝ միացությունների ձևով, իսկ կենդանիներն այն ստանում են բույսերից: Ազոտը մտնում է սպիտակուցների (մոտ 17%) և այլ բնական օրգանական միացությունների բաղադրության մեջ:

Ազոտի մոլեկուլը երկատոմ է: Ատոմների միջև ամուր քիմիական կապի պատճառով սովորական պայմաններում ազոտը քիմիապես կայուն է և նյութերի մեծ մասի հետ միանում է միայն միայն բարձր ջերմաստիճանում: Արդյունաբերության մեջ ազոտն ստանում են հեղուկ օդի աստիճանական թորմամբ: Ազոտը հիմնականում կիրառվում է ամոնիակ ստանալու համար, որը ելանյութ է ազոտական թթվի, ազոտական պարարտանյութերի, ներկերի, դեղանյութերի, պայթուցիկ նյութերի արտադրության մեջ: Գազային ազոտն օգտագործվում է որպես իներտ միջավայր բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաների իրականացման, հեղուկ վառելանյութերի մզման, սրվակները հեղուկ դեղանյութերով լցնելու համար: Հեղուկ ազոտը չափազանց սառն է  (-196^օC). սննդարդյունաբերության մեջ այն օգտագործում են սննդամթերքն արագ սառեցնելու և երկար պահպանելու, բժշկության մեջ՝ մարդու սերմնաբջիջներն ու ձվաբջիջները երկար պահպանելու, նաև մի շարք հիվանդություններ բուժելու համար:

Իներտ գազեր

Իներտ գազերը քիմիական տարրեր են, որոնք կազմում են պարբերական համակարգի VIII խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում՝ He, նեոն՝ Ne, արգոն՝ Ar, կրիպտոն՝ Kr, քսենոն՝ Xe, ռադոն՝ Rn: Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր: Իներտ գազերի քանակն օդում շատ փոքր է: Սովորական պայմաններում անհոտ, անգույն, միատոմանի գազեր են: Էլեկտրական պարպում առաջացնելիս (գովազդային և լուսավորման լամպեր) յուրաքանչյուր գազ գունավորվում է յուրահատուկ գույնով. հելիումը՝ դեղին, նեոնը՝ վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝ կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն:

2016-2017ուս.տարի

Հատկություններ

Հատկությունը դա նյութի բնութագրող հատկանիշներն է, որոնցով նյութերը նմանվում են և տարբերվում : Հատկությունները լինում են ֆիզիկական, քիմիական և ֆիզոլոգական: Նյութի ֆիզիկական հատկություններն են `ագրետային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, լուծեությունը ջրում, խտությունը, T հալման և T եռման, ջերմա և էլեկտարհաղորդականություն, պլաստիկությունը: Նյութի քիմիական հատկություններն են դա այդ նյութի փոխազդեթյունը այլ նյութերի հետ, նոր նյութերի առաջությունը: ԵՎ ֆիզիլոգական հատկությունը դա նյութի ազդետությունը կենդանի օրգանիզմների վրա: 

Անվտանգության կոնոնները Քիմիայի Լաբորատորիայում 

1. Առանձ ուսուչցի թույլատրվությամբ ոչ մի բանի ձեռք չենք տալի:

2. Լաբորատորիյա մտնում ենք հանգիստ:

3. Մինչև փորձը կատարելը հավաքել սեղանից բոլոր իրերը:

4. Նյութը ֆորձանոթի մեջ լցնելու համար օգտագործում ենք ցագան:

5. Նյութի բանկեն երբ բացում ենք, կափարիչը հակառակ ենք դնում:

6. Փորձը կատարելուց հետո մեր հետևից հավաքում ենք:

7. Նյութերը օգտագործում ենք շատ քիչ, վերցնում ենք մի պտխունձ, եթե նյութը պինդ է, իսկ եթե նյութը հեղուկ է լցնում ենք 1,2մլ:

8. Եթե ձեր ձեռի վրա թթու եք տափել, պետք է զեր ձեռը պահել ջրի վրա:

9. Վտանգավոր փորձերը կատարում ենք հատուկ հագուստով:

Ատոմա-մոլեկուլային տեսություն

1.      Գույություն ունեն մոլեկուլային ատոմային և իոնային կառուցվացքով մարմիններ:

2.      Մոլեկուլները դա նյութի փոքրագույն մասնիկներն են, որոնք պահպանում են նյութի հատկությունները:

3.      Մոլեկուլնները կազմված են ատոմներից:

4.      Ատոմը հունարենից թագմանվում է անբաժանելի:

5.      Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ և մոլեկուլները և ատոմները պահպանվում են:

6.      Իսկ քիմիական երևույթների ժամանակ մոլեկուլները քայքայվու են, իսկ ատոմնները պահպանվում են, այսինքն ատոմը քիմիապես անբաժանելի է:

7.      Նյութի ագրեգատային վիճակը կախված է ատոմների և մոլեկուլների միջև տարածությունից:

8.      ԵՎ մոլեկուլները և ատոմները միշտ գտնվում են շարժման մեջ:





Հարաբերական մոլեկուլային զանգված


Mr(H₂O)=Ar(H)x2+Ar(O)=1x2+16=18

Քիմիական բանաձև դա նյութի բաղադրության պայմանական գրառումն է,
քիմիական նշանների և ինդեքների քանակը: Ինդեքսը ցույց է ատոմների թիվը
մոլեկուում:

Հաշվարկներ ըստ քիմիական բանազևերի

1.Նյութի անվանումը
2.Ինչ տարերից է կազմված նյութը
3.Ամեն մի տարից քանի ատոմ կա
4.Հաշվել Mr
5.Հաշվել զանգվածային հարաբերությունները
6.Հաշվել զանգվածային բաժինները
7.Նյութը պարզ է, թե բարդ
8.Նյութի մոլեկուլի կամ ատոմի զանգվածը 

C₃H₆O

1.Սպիրտ

2. C-ածխածին H-Ջրածին O-Թթվածին

3.1 մոլեկուլում կա 3C, 6H, 1O

4.Mr(C₃H₆O)=Ar(C)x2+Ar(H)x6+Ar(O)=12x2+1x6+16=24+6+16=46

5.M(C):M(H):M(O)=24:6:16

6.W(H)=24/46x100%=52%

W(C)6/46x100%=13%

W(O)=100-(52+3)=35%

Տարիի զանգվածային բաժինը ցույց է տալիս, թե նրա ատոմային հարաբերական զանգվածը, որ մասն է կազմում հարաբերական 

Հաշվարկներ ըստ քիմիական բանաձևերի

1.ԾԾմբական թթու

2.H-ջրածին S-ծծումբ O-թվածին

3.Մեկ մոլեկուլում կա 2H, 1S, 4O ատոմներ

4.Mr(H₂SO₄)=Ar(H)x2+Ar(S)+Ar(O)x4=1x2+32+16x4=98

5.M(H):M(S):M(O)=2:32:64

6.W(H)=2/98x100%=2%

W(S)=32/98x100%=33%

W(O)=100-(2+33)=65%

7.Նյութը բարդ է

8.Mo(H₂SO₄)=98x1,66x10^-27=162,68x10^-27

1.Մարգանցովկա

2.K-կալիում mn-մանգան Օ-թթվածին

3.1 մոլեկուլում կա 1k, 1mn, 4o

4.Mr(KmnO₄)=Ar(K)+Ar(mn)+Ar(O)x4=39+55+64=158

5.M(H):M(S):M(O)=39:55:64

6.W(K)=39/158x100%=25%

W(MN)=55/158x100%=35%

W(O)=64/158x100%=40%

7.Նյութը բարդ է

8. Mo(KMNO₄)=158x1,66x10^-27=262x10^-27

CO₂

1. ածխաթթու գազ

2. C-ածխացին Օ-թթվածին

3. մոլեկուլում 1C 2O

4.Mr(CO₂)=12+16x2=12+32=44

5.m(c):m(o)=12:32

6.W(C)=12:44x100%=27%

W(O)=32:44x100%=73%

7.Mo(CO₂)=44x1,66x10^-27=73,04x10^-27

8.Նյութը բարդ է

C₁₂H₂₂O₁₁

1.Շաքար

2.C-ածխացին H-Ջրածին O-Թթվածին

3. Մոլեկուլում կա 12C, 22H, 11O

4.Mr(C₁₂H₂₂O₁₁)=12x12+1x22+11x16=342

5.m(c):m(h):m(o)=144:22:176

6.W(c)=144:342x100%=42%

W(h)=22:342x100%=6%

W(o)=176:342x100%=63%

7.

Երկաթի  և  ծծմբի  խառնուրդի  բաժանումը  մագնիսով  և  ջրով

Սարքավորումներ`Սպիրտայրոց, բաժակ, մագնիս­­

Ազդանյութեր`ծծմբի  փոշի, երկաթի  փոշի, ջուր

Վերցրեք  մաքուր  ծծմբի  փոշի, որին  մոտեցրեք  մագնիսը. Ոչինչ  տեղի  չի ունենա, քանի  որ  ծծումբը  մագնիսի  կողմից  չի  ձգվում: Այնուհետև  այդ փոշին  լցրեք  բաժակով  ջրի  մեջ: Ծծմբի  փոշին  չի  լուծվի, չի  սուզվի  և  կմնա ջրի  մակերեսին:

Վերցրեք  մաքուր երկաթի  փոշի  ու  մագնիսը  մոտեցրեք  այդ  փոշուն: Երկաթի փոշին  կձգվի  դեպի  մագնիսը:Մինչդեռ  ջրի  մեջ  լցնելիս  այս  փոշին  նույնպես չի  լուծվի, բայց, ի  տարբերություն  ծծմբի  փոշու` կսուզվի  ու  կնստի  բաժակի հատակին:

Այժմ  խառնեք  այս  երկու  նյութի` երկաթի  ու  ծծմբի  փոշիները: Կստանաք անհամասեռ  խառնուրդ:Այս  անգամ  մագնիսը  թղթի  միջոցով  մոտեցրեք  խառնուրդին: Երկաթի  փոշին  կձգվի  դեպի  մագնիսն  ու  ծծումբից  կանջատվի:Կրկին  խառնեք  երկաթն  ու  ծծումբը. Խառնունդը  լցրեք  ջրի  մեջ, ձողով խառնեք  ու  թողնեք  հանգիստ  վիճակում: Երկաթը  կնստի  հատակին, իսկ ծծումբը  կմնա  ջրի  երեսին:

Թորում`Սպիրտի  ջրային  լուծույթի  թորումը

Սարքավորումներ` Կլորատակ  կոլբ, քիմիական  սառնարան, ընդունիչ կոլբ,սպիրտայրոց

Ազդանյութեր`սպիրտ, ջուր

Այս  եղանակով  կարելի  է  բաժանել  տարբեր  եռման  ջերմաստիճան  ունեցող համասեռ  խառնուրդներ: Կլորատակ  կոլբի, հաճախ  էլ`  այսպես  կոչված Վյուրցի կոլբի  մեջ  լցնել  թորվող  հեղուկը, ընդ  որում` հեղուկի  ծավալը  չպետք է  գերազանցի  կոլբի  ծավալի  ²/₃-ը, այսպես`հեղուկը  դուրս  կշարժվի: Կոլբը միացվում  է  սառնարանին, թեք  խողովակն  իջեցվում  է  ընդունիչ  կոլբի  մեջ:Թորվող  հեղուկով  կոլբի  ներսի  ջերմաստիճանին  հետևում  են  կոլբի բերանին  խցանով  ամրացված  ջերմաչափի  միջոցով:

Կերակրի  աղի  մաքրումը

Սարքավորումներ` Լաբորատոր  կալան, սպիրտայրոց, բաժակ, ձագար, ֆիլտրի թուղթ, ապակե  ձող, կոլբ, ճենապակյա  թաս

Ազդանյութեր`կերակրի  աղ, ջուր

Բաժակում  լցրեք  աղտոտված  կերակրի  աղը  և  վրան  ավելացրեք  ջուրը, խառնեք   ապակե  ձողի  միջոցով: Ինչպիսի՞  խառնուրդ  ստացաք: Ստացված պղտոր  հեղուկը  ֆիլտրեք: Չլուծվող  մանր  մասնիկները  հեղուկից  բաժանելու նպատակով  օգտագործում  են  չսոսնձված  ծակոտեն  թուղթ, որից  և պատրաստում  են  ֆիլտր:

Ֆիլտրի  թղթի  պատրաստումը  պատկերված  է  նկարի  վրա: Աղի  պղտոր լուծույթը  ֆիլտրի  վրա  լցրեք  ապակե  ձողի  վրայով, որի  ներքին  ծայրն ուղղեք  դեպի  ձագարի  պատը, հեղուկի  շիթը  պետք  է  ուղղվի  ձագարի պատին: Ինչպիսի՞  խառնուրդ  է  ստացված  ֆիլտրատը:

Ստացված  Ֆիլտրատը  լցրեք  գոլորշացման  ճենապակե  թասի  մեջ, որը տեղադրեք  կալանի  օղի  վրա: Օղի  տակ  տեղավորեք  ու  վառեք սպիրտայրոցը  այնպես, որ  բոցի  արտաքին  մասը  թասի  հատակին  հպվի,  և լուծույթը  տաքացրեք: Հեղուկ  մերթ  ընդ  մերթ  խառնեք  ապակե  ձողով, որ չցայտի: Երբ  թասի  մեջ  լուծույթը  թանձրանա, տաքացումը  դադարեցրեք  ու թողեք  այնքան, մինչև  հեղուկն  ամբողջությամբ  շոգեհանվի, և  առաջացած աղի  բյուրեղները  լրիվ  չորանան:

Ստացված  աղը  համեմատեք  այն  աղի  խառնուրդի  հետ, որը  ձեզ տրամադրված  էր  սկզբում:

Ձեթի  և  ջրի  անհամասեռ  խառնուրդի  բաժանումը  բաժանիչ ձագարով

Սարքավորումներ` բաժանիչ  ձագար, բաժակ   

Ազդանյութեր` բուսական  յուղը , ջուր

Խառնուրդը  լցնում  ենք  բաժանիչ  ձագարի  մեջ,  թեթև  հեղուկը`բուսական յուղը  բարձրանում  է  վերև: Բաժանիչ  ձագարի  տակ  բաժակ  ենք  ու  փականը բացում: Ծանր  հեղուկը` բուսական  յուղը  բաժակի  մեջ  է  լցվում  և, բաժանման սահմանըփականի  անցքին  հասնելիս` փականը  փակում  ենք:

Պարբերական համակարգ

Առաջին դասակարգ 

մետաղներ և ոչմետաղները

Այս դասակարգում թերի է, որովհետև գտվեցին տարեր, որոնք ունեն մետաղական և ոչմետաղական հատկություններ:

Պարբերական համակարգի ստեղծումը

Բոլոր տարերը գրվեցին ըստ հարաբերական ատոմային զանգվածային մեծացումով: Տարերը համարակալվեցին և կոծվեցին կարգաթվեր: Նկատեցին, որ ամեն մի ութ տարրից հետո կրկնվում են տարրերի հատկությունները: Հայտնի է երեք խումբ տարրեր: Առաջին իներտ գազեր, երկրորդը ալկիիարյան մետաղ, և հալոգեններ:

Իներտ գազերը կազմված են ատոմներից: Նրանց ատոմները այնքան պասիվ են, որ չեն միանում իրար հետ և ուրիշ ատոմների հետ և չեն առաջացնում մոլեկուլներ: 

Ալկալրական մետաղները ակտիվ են և ունեն մենակ մետաղական հատկություններ:

Հալոգենը թարգմանվում է աղ ծնող:

Հալոգեններն ամենակտիվ ոչմետաղներն են և ունեն մենակ ոչմետաղական հատկություններ:

Պարբերությունը դրանք տարրերի հորիզոնական շարքեր են, գրված ըստ տարրերի մեծացումով սկսվում են ալկարիական մետաղով, վերջանում ազնիվ գազով: Գոյություն ունի 7 պարբերություն, 1,2,3 փոքր պարբերություն են, 4,5,6,7 մեծ պարբերություններ են:

ատոմը կազմված է դրական միջուկից և բացասական էլեկտրոններից: Միջուկում կազմված է դրական պրոտեներից և չեզոնեյրոններից: Ատոմները էլեկտրաչեզոք մասնիկներ են: 

Կարգաթիվը համընկնում է միջուկի լիցքի հետ, այսինքն պրոտոների և էլեկտրոնների հետ: Էլեկտրոնների զանգվածը 2000 անգամ փոքր է պրոտոների և նեյտոնների զանգվածից, դրա համար էլեկտրոնի զանգվածը ընդունել են 0:

Նեյտրոները որոշելու համար պիտի Ar-ից հանենք կարգաթիվը:

Na-11p, 12n, 11e 
P-15p, 16n, 31-15=15e
Mg-12p, 12n 24-12=12e
O-8p, 8n, 8e
Ti-22p, 48-22=26n, 22e
Sb- 51p, 121-51=70n , 51e


Պարբերության համարը ցույց է տալիս էլեկտրոնային շերտերի քանակը: Միջուկից կան տարածություններ, որտեղ էլեկտրոնների գտնվելու հավանականությունը մեծ է, և այդ տարածությունները կոչվում են էլեկտրոնային շերտեր: 

քիմիական տարրե տարածվածությունը

Տարրի Բնութագրումը ըստ պարբերական աղյուսակի

Բնութագրել համար 11 տարրը

Հարցեր

1. Քիմիական նշանը 

2. Կարգաթիվը , միջուկի լիցքը

3. Ar

4. Mo

5. Դիրքը պարբերական համակարգում

    Պարբ.

     խումբ, ենթախուղմբ

6. Ատոմի բաղադրությունը

7. Ատոմի կառուցքվածքը

8. մետաղ է թե ոչմետաղ

9. օքսիդացման աստիճան

1. Na

2. համար 11, +11

3. Ar (Na)=23

4. Mo (Na)=38,18x10